Kita Serumpun

Kewujudan Dewan Bahasa dan Pustaka, Malaysia dan Pusat Bahasa Indonesia :

Serupa Tapi bebeza

1. Perkembangan bahasa Melayu bermula pada Zaman Srivijaya yang wujud pada abad ke-7 hingga abad ke-11, pada Zaman Kesultanan Melayu Melaka, dan Aceh pada abad ke-14 hingga abad ke-16 dan pada Zaman Johor-Riau-Pahang dari abad ke-17 hingga abad ke-19.

2. Bahasa Melayu di Malaysia dan bahasa Indonesia mempunyai sejarah awal yang sama, iaitu bermula dengan kerajaan Melayu yang pertama, iaitu Kerajaan Srivijaya yang menguasai hampir seluruh Nusantara.

3. Pada zaman ini, bahasa Melayu bukan sahaja digunakan sebagai bahasa rasmi kerajaan, malah sebagai bahasa perdagangan dan bahasa penyebaran agama, iaitu agama Hindu dan Buddha.

4. Bukti menunjukkan bahawa bahasa Melayu digunakan dalam pentadbiran Srivijaya boleh dilihat melalui prasasti-prasasti yang ditemui oleh para pengkaji bahasa di Sumatera, seperti prasasti Kota Kapur, Kedudukan Bukit, Karang Berahi, dan Talang Tuwo. Tulisan yang digunakan dalam prasasti tersebut  menggunakan aksara Pallava.

5. Prasasti berbahasa Melayu turut ditemui di luar wilayah penggunaan bahasa Melayu, iaitu Prasasti Gandasuli di Jawa Tengah. Hal ini menunjukkan bahawa bahasa Melayu di Malaysia dan di Indonesia merupakan bahasa yang satu pada ketika itu yang dikatakan oleh ahli bahasa sebagai bahasa Melayu Kuno.

6. Perkembangan bahasa Melayu Kuno dipengaruhi oleh bahsa Sanskrit yang berasal dari India disebabkan oleh pengaruh agama Hindu yang kuat ketika itu. Namun, dengan kemasukan agama Islam ke Nusantara pada abad ke-14, agama Islam telah mempengaruhi perkembangan bahasa Melayu. Agama Islam yang berasal dari negara Arab membawa pengaruh bahasa Arab ke dalam bahasa Melayu. Banyak istilah dalam bahasa Arab diserap ke dalam bahasa Melayu setelah diubah suai bunyinya mengikut sebutan dalam bahasa Melayu.

7. Perbezaan bahasa Melayu Kuno daripada bahasa Melayu Klasik ialah BMK dipengaruhi oleh bahasa Sanskrit, manakala, bahasa Arab dipengaruhi bahasa Melayu Klasik. Bahasa Melayu Moden dipengaruhi oleh bahasa Inggeris di Tanah Melayu dan pengaruh bahasa Belanda di Indonesia.

8. Kedatangan penjajah Inggeris dan Belanda pada awal abad ke-17 menyebabkan bahasa Melayu Klasik akhirnya mencapah kepada dua bahasa yang agak berbeza perkembangannya. Bahasa Melayu di Tanah Melayu yang dijajah oleh Inggeris mengalami perkembangan yang agak perlahan, manakala bahasa Indonesia di Indonesia yang dijajah Belanda mengalami perkembangan yang amat pesat. Hal ini demikian kerana, keadaan persekitaran (ekologi bahasa) kedua-dua bahasa ini yang amat berbeza sekali.

9. Ekologi bahasa Melayu yang merupakan bahasa tunggal di Semenanjung Tanah Melayu, (hanya mengandungi pelbagai dialek dan juga bahasa Mandarin dan Tamil yang minoriti) menyebabkan perubahan yang dialami oleh bahasa Melayu di Semenanjung Tanah Melayu atau Malaysia agak kecil dan perlahan.

10. Di Indonesia, bahasa Melayu mempunyai ekologi bahasa yang agak rancu dengan jumlah bahasa daerah yang agak banyak  (seperti bahasa Jawa, Minangkabau, Sunda, Madura, Ambon, dan Bugia) mempengaruhi perkembangan kosa kata dan peribahasa bahasa Melayu di Indonesia. Perbezaan antara bahasa Melayu di Malaysia dan Indonesia menjadi lebih ketara apabila bahasa Melayu di Indonesia dikenali sebagai bahasa Indonesia pada tahun 1928.

“Perkembangan bahasa Melayu di Malaysia dan bahasa Indonesia selepas kemerdekaan juga mengalami perbezaan”.

1. Bahasa Melayu di Malaysia diangkat menjadi bahasa kebangsaan dan rasmi negara setelah diperjuangkan oleh para pejuang bahasa melalui Angkatan Sasterawan 50 (ASAS 50) dalam forum yang berupa Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu III yang membawa kepada penubuhan DBP pada tahun 1956 dan kewujudan Akta 32, Akta Bahasa Kebangsaan pada tahun 1963.

2. Di Indonesia, pengangkatan bahasa Indonesia sebagai bahasa kebangsaan berlaku jauh lebih dahulu sebelum Indonesia mencapai kemerdekaan pada tahun 1945, iaitu dalam Kongres Pemuda pada tahun 1926 dan tahun 1928. Kekuatan dan semangat pejuangan bahasanya terpancar dalam Sumpah Pemuda tahun 1928 yang menjadi tonggak kesatuan dan semangat cinta akan bangsa, tanah air, dan bahasa Indonesia.

3. Meskipun, di Malaysia prasarana yang disediakan untuk memperjuangkan bahasa kebangsaan lengkap dan mantap melalui penubuhan DBP yang tugas utamanya bertunjangkan bahasa dan sastera serta penerbitan, namun sokongan daripada pentadbir negara dan masyarakat agak lemah.

4. Akibatnya, kini martabat bahasa kebangsaan telah dipermainkan oleh pihak-pihak tertentu. Pihak pentadbir kerajaan seolah-olah boleh berlepas tangan dengan memberikan segala tanggungjawab memartabatkan bahasa dan sastera kebangsaan kepada DBP sahaja.

5. Hasilnya, kini bahasa Melayu tidak lagi digunakan sebagai bahasa pengantar di sekolah rendah dan sekolah menengah dalam mata pelajaran Sains dan Matematik, malah penggunaan bahasa Melayu di IPT juga semakin meruncing. Begitu juga dengan penggunaan bahasa kebangsaan di tempat-tempat awam, semakin janggal.

6. Berbanding bahasa Melayu di Indonesia, melalui Sumpah Pemuda yang dinobatkan sebagai tonggak semangat rakyat Indonesia, penggunaan bahasa Indonesia menjadi lebih kuat dan dominan. Walaupun, pada mulanya Pusat Bahasa yang ditubuhkan pada tahun 1948 serba kekurangan. Namun, dengan semangat pemerintah dan rakyatnya, bahasa Indonesia dapat diletakkan pada tempatnya.

7. Pemerintah Indonesia semenjak tahun 1980 telah menjadikan bulan Oktober pada setiap tahun sebagai Hari Pemuda dan Sumpah Pemuda yang diisi dengan pelbagai kegiatan kebahasaan dan kesusasteraan yang disebut Bulan Bahasa dan sastera.

8. Walaupun, di Malaysia ada Bulan Bahasa dan Sastera Negara, kegiatan ini hanya ditonjolkan oleh DBP dengan sokongan daripada beberapa kementerian, iaitu Kementerian Pendidikan dan Kementerian Kebudayaan, Kesenian, dan Warisan. Pada hakikatnya, kegiatan ini tidak mendapat sokongan padu daripada kerajaan dan masyarakat umum.

“Perbandingan struktur dan fungsi DBP dengan Pusat Bahasa “.

1. Jika tugas dan tanggungjawab yang diberikan kepada DBP oleh kerajaan Malaysia amat berat kerana tidak mendapat sokongan padu daripada pentadbir negara.

2. Lain pula di Indonesia, Pusat Bahasa di Indonesia mendapat sokongan padu daripada pentadbir kerajaan. Oleh hal yang demikian, sikap positif Berjaya diwujudkan dalam kalangan rakyatnya.

3. Adakah perjuangan bahasa di Malaysia akan sentiasa seperti anjing menyalak bukit? Sama-samalah kita fikirkan dan renungkan.

4. Wallahua’lam.

( Dipetik dan diubahsuai daripada, Dewan Bahasa Mac 2007 ).